Kilka słów o tym, co to jest stres
Stres – jest, był i będzie. Trzeba go oswoić, żeby nam nie przeszkadzał wypełniać nasze zadania życiowe.
Stres jest to reakcja człowieka na zadania, jak sobie radzi z wymaganiami stawianymi przez otoczenie, czyli ty uczniu – z wymaganiami rodziców, nauczycieli, rodzeństwa, kolegów i koleżanek w grupie rówieśniczej, itd., a ty rodzicu – z wymaganiami współmałżonka/ partnera, szefa w pracy, rodziny itp.
Jako pierwszy pojęcie stresu zdefiniował i wprowadził do użycia – HansSelye – lekarz mieszkający i pracujący w Kanadzie. Badaniu tego zjawiska oraz jego wpływowi na człowieka poświęcił aż 50 lat pracy naukowej.
Po co nam stres?
Stres jest nam potrzebny. Motywuje, mobilizuje, pomaga w nauce, w przełamywaniu swoich barier i ograniczeń, „zmusza” do wysiłku, nawet wtedy, gdy nie widzimy drogi wyjścia. Dzięki niemu dokonujemy odkryć pokładów naszych sił fizycznych i psychicznych, o których istnieniu nigdy byśmy się nie dowiedzieli. Tak, jak w filmie: „Ze wszystkich sił”. Teraz też część ludzi się stresuje. Choć niektórzy nie przyznają się do tego. Dlatego: wychodzą z domu, mimo, że nie potrzebują, bagatelizują, nie stosują się do zasad, które narzuca nam państwo.
Stres – przyjaciel czy wróg
Stres może być przyjacielem, ale i wrogiem. Czasem ten odczuwalny stres jest za duży i dezorganizuje nam życie. Przykłady oddziaływania stresu w różnych sferach życia i funkcjonowania człowieka.
Działa na nasze uczucia: stajemy się drażliwi, źli, gwałtowni i wybuchowi, nienawidzimy czegoś lub kogoś, zamykamy się w sobie lub stajemy apatyczni, wycofujemy się.
Działa także na nasze ciało: boli nas głowa, brzuch, plecy, odczuwamy drżenie ciała, pocimy się, mamy kłopoty ze snem, sztywne mięśnie, kołatanie serca.
Zaburza także nasze umiejętności uczenia się, np.: trudno nam skupić uwagę, zapamiętać to, czego się uczymy lub potem, gdy nauczymy się materiału – nie potrafimy sobie go przypomnieć, odtworzyć, mamy luki w pamięci, osłabione kojarzenie, zmniejszone zdolności wypowiadania się.
Możemy mieć objawy psychiczne: obniżony nastrój, wzmożoną pobudliwość, trudności w koncentracji uwagi, ogólny niepokój, negatywizm, chwiejność nastroju.
Stres jest widoczny w naszym zachowaniu: obgryzamy paznokcie, odmawiamy wykonywania poleceń, zachowujemy się impulsywnie, agresywnie, zaczepnie, robimy komuś na złość, nagminnie zapominamy o czymś.
Pytania:
- W jaki sposób stres działa na Ciebie? Tzn.: na Twoje ciało, uczucia, psychikę, uczenie się, zachowanie…
- Czy jest twoim pomocnikiem czy wrogiem?
Czas na podsumowanie: stres jest nam potrzebny, ale w takim natężeniu, aby był w stanie nas zmobilizować do większej aktywności fizycznej lub psychicznej. Każdy z nas musi nauczyć się akceptować pewien poziom stresu. Jest on czymś nie do uniknięcia w naszym życiu.
Reakcje na stres
Tak bardzo ogólnie ujmując rzecz – są dwa typy reakcji: walka lub ucieczka.
Walczymy jeśli np. w szkole: uczymy się, piszemy ściągi (ale nie ściągamy na sprawdzianie. Samo pisanie jest już nauką i robieniem powtórki), chodzimy na korepetycje, prosimy, aby ktoś nas przepytał, wytłumaczył, uczymy się z kolegą/ z koleżanką, itd.; albo życiowo: wykazujemy czujność, gromadzimy informacje o „przedmiocie” stresu, podejmujemy aktywność, by zmniejszyć nasze lęki i obawy, szukamy pomocy innych ludzi, itp.
Uciekamy w sytuacji np. w szkole: nie idziemy do szkoły w dzień sprawdzianu, udajemy, że boli nas coś, że jesteśmy chorzy itp.; a w życiu: gdy udajemy, że nas ta sytuacja nie dotyczy – mechanizm zaprzeczenia, „zamiatamy pod dywan” problemy, trudności.
Pytania:
- Jaką metodę stosujesz najczęściej?
- Czy potrafisz określić, w jakich sytuacjach walczysz, a w jakich uciekasz?
- Czy znajdujesz w tym jakąś prawidłowość?
Czas na podsumowanie: o tym, jaką strategię postępowania stosujesz – decydujesz ty. Czasem dobrze jest wybrać ucieczkę, gdy sytuacja tego wymaga. Przyznanie się, że nie dajemy sobie z czymś rady nie jest słabością. Daje nam możliwość zastanowienia się, co jest ważne dla nas, na czym nam naprawdę zależy. I to jest rozwojowe. Zachęcam jednak tam, gdzie się da – do podejmowania walki.
Jakie są dobre strategie na stres?
Najbardziej lapidarne zasady radzenia sobie ze stresem na poziomie emocji zaproponował amerykański kardiolog Robert Eliot: 1) Nie przejmuj się drobiazgami; 2) Wszystko to drobiazgi.
Jest to dość trudne do zastosowania, gdy mamy do czynienia z tym, co nie jest „drobiazgiem”, a jakąś przysłowiową „górą”.
Pierwszym krokiem w zdrowym podejściu do stresu jest usuniecie z naszego życia jak największej liczby stresorów, a więc tego, na co mamy wpływ: a) zidentyfikuj, co ci przeszkadza, b) weź to pod kontrolę – zmień, c) zapisuj sobie: co mnie zestresowało i jak sobie z tym poradziłem/łam?
Sytuacja, w której mamy jakieś doświadczenie (już ją przeszliśmy, przeżyliśmy) też pomaga nam zachować się następnym razem konstruktywnie i zmniejsza odczuwanie dyskomfortu i napięcia. Podobnie – zmniejszamy stres, gdy przygotowujemy się psychicznie do trudnej sytuacji oraz posiadamy możliwe scenariusze zdarzeń, jak również, gdy mamy wsparcie społeczne, tzw. „plecy” (rodziny, przyjaciół).
Dobra samoocena również ma wpływ na odbiór stresu. Wysokie poczucie własnej wartości zwiększa odporność psychiczną, aktywność i pozytywny stosunek do życia.
Strategie radzenia sobie ze stresem mogą być skoncentrowane na rozwiązywaniu problemów. Czyli na tym, aby bezpośrednio uporać się z sytuacją, która wywołała reakcję stresową. Uruchamiamy ją, gdy stwierdzamy, że mamy wpływ na dany problem:
- Potrzebuję zmiany – definiuję problem
- Oceniam sytuację i posiadane zasoby
- Wypisuję wszelkie możliwości dokonania zmiany (niezależnie, czy są możliwe do wykonania, czy też nie)
- Dokonuję korekty – skreślam sposoby, które są nie do przyjęcia
- Podejmuję wybrane działanie
Zasoby odporności na stres
Należą tu narzędzia, którymi posługujemy się, aby poradzić sobie ze stresem. Podstawowym narzędziem jest zdrowy styl życia: właściwe odżywianie się, spokojny sen, aktywność fizyczna, relaks. Pomocne jest także wspomniane wcześniej – wsparcie psychiczne udzielane przez bliskie osoby. Ponadto: zajmowanie się tym, co lubimy najbardziej, przy czym zapominamy o całym świecie: hobby, słuchanie muzyki, taniec, rozmowa, zabawa, kontakt z przyrodą, zajmowanie się zwierzętami itp.
Jak widzimy z tych rozważań – każdy z nas jest narażony na stres. Od naszych decyzji, wyborów zależy, czy oswoimy ten stres, czy on nas pokona.
ŻYCZĘ POWODZENIA W OSWAJANIU STRESU.
sporządziła: Małgorzata Janiga